وقتی رویا در دل کویر جان می‌گیرد ،سفری به شهر آینده عربستان
تصور کنید شهری را که ۱۷۰ کیلومتر طول دارد، اما عرض آن از یک خیابان پهن‌تر نیست.شهری که هیچ ماشینی در آن وجود ندارد، هوایش همیشه پاک است و همه چیز در دسترس شماست. این رویا نیست؛ این The Line است، پروژه خارق‌العاده عربستان سعودی که قرار است تعریف ما را از زندگی شهری برای همیشه تغییر دهد. این فقط یک سازه نیست، بلکه نمادی از یک آینده سبز، هوشمند و انسان‌محور است که در دل کویرهای وسیع نئوم، در حال شکل‌گیری است.
چرا The Line؟
ایده The Line از ذهن خلاق محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، متولد شد. او نه فقط به دنبال ساختن یک شهر جدید بود، بلکه می‌خواست یک “تمدن جدید” بسازد. چرا؟ چون شهرهای امروزی با مشکلات بزرگی دست و پنجه نرم می‌کنند: آلودگی، ترافیک، زمان‌های طولانی رفت‌وآمد و از دست رفتن فضاهای سبز. The Line پاسخی رادیکال به این چالش‌هاست. عربستان می‌خواهد با این پروژه، وابستگی خود را به نفت کم کند و قطب جدیدی برای نوآوری، تکنولوژی و زندگی پایدار در جهان باشد.
این جاه‌طلبی ریشه‌های عمیقی در چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی دارد، برنامه‌ای جامع برای تحول اقتصادی و اجتماعی کشور. هدف اصلی این چشم‌انداز، متنوع‌سازی اقتصاد، توسعه بخش‌های غیرنفتی و تبدیل عربستان به یک قدرت اقتصادی جهانی است. نئوم، که The Line بخشی از آن است، سنگ بنای این تحول محسوب می‌شود. این نه تنها یک پروژه زیرساختی، بلکه یک آزمایش اجتماعی و فرهنگی نیز هست که به دنبال جذب بهترین استعدادها و مغزهای متفکر از سراسر جهان است تا یک جامعه مدرن و باز را در منطقه خاورمیانه پایه‌گذاری کند. این دیدگاه، فراتر از ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها، به دنبال خلق یک “اکوسیستم جهانی” است که در آن، کار، زندگی و نوآوری به شیوه‌ای بی‌سابقه در هم تنیده شوند.
معماری معجزه‌آسا: شهری رویایی روی خط
The Line یک شاهکار مهندسی و معماری است. دو آسمان‌خراش عظیم، به طول ۱۷۰ کیلومتر، با ۲۰۰ متر عرض و ۵۰۰ متر ارتفاع، مثل یک دیوار آینه‌ای در دل صحرا قد می‌کشند. این دیوار آینه‌ای، با نمای فولادی و شیشه‌ای خیره‌کننده، نه تنها یک سازه عظیم، بلکه یک نماد بصری از آینده خواهد بود. این طراحی عمودی، برخلاف شهرهای سنتی که در افق پخش می‌شوند و موجب گسترش بی‌رویه شهرها می‌شوند، باعث می‌شود ۹۵ درصد از طبیعت دست‌نخورده باقی بماند. این رویکرد، حفاظت از محیط زیست و احترام به طبیعت را در اولویت قرار می‌دهد، مفهومی که در شهرسازی مدرن اغلب نادیده گرفته می‌شود.
درون این دیوارهای آینه‌ای، زندگی به شکلی باورنکردنی در جریان است. The Line به صورت چند لایه (Multi-layered) طراحی شده است؛ این یعنی سطوح مختلفی برای زندگی، کار، تفریح و حمل و نقل در نظر گرفته شده‌اند که به صورت عمودی روی هم قرار گرفته‌اند. این ساختار لایه‌ای، فضاهای سبز، باغ‌ها و مناطق عمومی را در ارتفاعات مختلف در دسترس قرار می‌دهد، تجربه‌ای منحصر به فرد از زندگی شهری را ارائه می‌دهد.
- همه چیز در دسترس: دیگر خبری از ساعت‌ها وقت تلف کردن در ترافیک نیست. هر چیزی که نیاز دارید : محل کار، پارک، مدرسه، فروشگاه، مراکز درمانی و حتی فضاهای کشاورزی عمودی ، فقط ۵ دقیقه پیاده‌روی با شما فاصله دارد. این مفهوم “شهر ۱۵ دقیقه‌ای” را به سطح جدیدی می‌رساند و کیفیت زندگی را به شدت افزایش می‌دهد. فکرش را بکنید، چقدر از وقتتان آزاد می‌شود تا آن را صرف علایق، خانواده یا آرامش کنید. این طراحی، پیاده‌روی و فعالیت بدنی را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل می‌کند و به سلامت ساکنان کمک می‌کند.
- بدون خودرو، بدون آلودگی: اینجا ماشین‌ها جایی ندارند. حمل‌ونقل تنها با یک قطار پرسرعت زیرزمینی انجام می‌شود که کل مسیر ۱۷۰ کیلومتری را تنها در ۲۰ دقیقه طی می‌کند. این قطار با سرعت‌های بی‌سابقه، اتصال سریع و کارآمدی را در طول شهر فراهم می‌کند. این یعنی هوای پاک، سکوت و آرامش برای همه ساکنان، بدون نیاز به صدای موتور یا برافروختن سوخت‌های فسیلی. علاوه بر این، مسیرهای اختصاصی برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی نیز در نظر گرفته شده است تا ساکنان بتوانند از محیط اطراف خود لذت ببرند.
- انرژی از خورشید و باد: The Line صد در صد با انرژی‌های تجدیدپذیر مثل خورشید (از طریق پنل‌های خورشیدی عظیم)، باد (از طریق توربین‌های بادی پیشرفته) و هیدروژن سبز کار می‌کند. این هیدروژن سبز، که از تجزیه آب با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود، منبع پاکی برای سوخت و انرژی خواهد بود. این تعهد به انرژی‌های پاک، The Line را به یکی از پاک‌ترین و دوستدارترین شهرهای جهان با محیط زیست تبدیل می‌کند و نشان می‌دهد که زندگی مدرن و پایدار کاملاً ممکن است. هدف نهایی، دستیابی به انتشار کربن صفر است که یک دستاورد بی‌سابقه برای شهری با این ابعاد محسوب می‌شود.
- کشاورزی عمودی و خودکفایی غذایی: برای تأمین غذای ساکنان، The Line از کشاورزی عمودی (Vertical Farming) پیشرفته استفاده خواهد کرد. این سیستم‌ها در داخل سازه و در محیط‌های کنترل‌شده، محصولاتی تازه و با کیفیت را با کمترین مصرف آب و زمین تولید می‌کنند. این رویکرد، وابستگی به واردات غذا را کاهش داده و امنیت غذایی شهر را تضمین می‌کند.
The Line شهر هوش مصنوعی
The Line نه تنها هوشمند، بلکه یک “شهر شناختی” خواهد بود که در آن هوش مصنوعی (AI) نقش محوری ایفا می‌کند. این شهر با انبوهی از حسگرها، سیستم‌های پردازش داده و شبکه‌های ارتباطی پیشرفته، در هر لحظه در حال یادگیری و بهینه‌سازی خود است.
- جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها: میلیون‌ها حسگر در سراسر شهر، از فضاهای مسکونی و تجاری گرفته تا زیرساخت‌های حمل و نقل و سیستم‌های محیطی، به طور مداوم داده‌ها را جمع‌آوری خواهند کرد. این داده‌ها شامل اطلاعاتی در مورد مصرف انرژی، کیفیت هوا، جریان ترافیک، الگوهای رفتاری ساکنان، نیازهای در حال تغییر و حتی سلامت زیرساخت‌ها خواهند بود. هوش مصنوعی این داده‌ها را به صورت لحظه‌ای تحلیل کرده و بهینه‌سازی عملیات شهری و ارائه خدمات بهتر را تسهیل می‌کند. این سیستم‌ها می‌توانند الگوها را تشخیص دهند و نیازهای آینده را پیش‌بینی کنند.
- مدیریت هوشمند منابع و خدمات: هوش مصنوعی به مدیریت هوشمند منابع مانند آب، برق و زباله کمک می‌کند. برای مثال، سیستم‌های روشنایی به طور خودکار بر اساس نور طبیعی و حضور افراد تنظیم می‌شوند تا انرژی هدر نرود. سیستم‌های تهویه مطبوع بر اساس تعداد افراد در یک فضا و دمای مطلوب تنظیم می‌شوند. مدیریت پسماند به صورت کاملاً خودکار و هوشمند انجام می‌شود تا بازیافت به حداکثر رسیده و ضایعات به حداقل برسد.
- امنیت و خدمات شهری پیشرفته: از سیستم‌های نظارتی پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی که می‌توانند به طور خودکار ناهنجاری‌ها را شناسایی کنند تا ربات‌های خدماتی برای تحویل کالا یا انجام کارهای روزمره، و سیستم‌های اضطراری خودکار که در مواقع بحران به سرعت واکنش نشان می‌دهند، تکنولوژی در The Line به بهبود امنیت، کارایی خدمات شهری و پاسخگویی به نیازهای شهروندان کمک شایانی خواهد کرد. The Line به عنوان یک “لابراتوار زنده” برای توسعه و پیاده‌سازی جدیدترین فناوری‌ها در حوزه شهرسازی و زندگی هوشمند عمل خواهد کرد و محققان و شرکت‌های فناوری از سراسر جهان را جذب خواهد کرد.
ساخت The Line از سال ۲۰۲۲ با جدیت تمام آغاز شده است و یکی از بزرگترین پروژه‌های عمرانی در تاریخ بشر محسوب می‌شود. تصاویر ماهواره‌ای و ویدئوهای منتشر شده نشان می‌دهند که حفاری‌های عظیمی در حال انجام است و ماشین‌آلات غول‌پیکر، زمین را برای زیرساخت‌های این شهر بی‌نظیر آماده می‌کنند. حجم عظیم کار نیازمند لجستیک و مهندسی در مقیاس بی‌سابقه است و هزاران کارگر و مهندس در این سایت عظیم مشغول به کار هستند.
فاز اول: “Hidden Marina” (مارینای پنهان)
تمرکز اولیه بر تکمیل بخش کوچکی از The Line با نام “Hidden Marina” است که در منطقه ساحلی نئوم قرار دارد. این فاز، که قرار است حدود ۲.۵ کیلومتر طول داشته باشد، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به بهره‌برداری برسد و ظرفیت اسکان ۲۰۰ هزار نفر را داشته باشد. Hidden Marina شامل فضاهای مسکونی، تجاری، هتل‌ها و امکانات رفاهی و تفریحی خواهد بود. همچنین، گزارش‌هایی وجود دارد که یک استادیوم بزرگ در بالاترین طبقه این بخش ساخته خواهد شد که می‌تواند میزبان بخشی از بازی‌های جام جهانی ۲۰۳۴ باشد، اتفاقی که توجه جهانی را بیش از پیش به این پروژه جلب خواهد کرد.
چالش‌های مقیاس‌گذاری
البته، پروژه‌های به این عظمت، بدون چالش نیستند. اخیراً گزارش‌هایی منتشر شده که ممکن است طول The Line تا سال ۲۰۳۰ به جای ۱۷۰ کیلومتر، به ۲.۵ یا حتی ۱۰ کیلومتر محدود شود. این تعدیل در برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های عظیم اجرای چنین پروژه بی‌سابقه‌ای است، اما مقامات عربستان همچنان بر تکمیل کامل چشم‌انداز ۱۷۰ کیلومتری در بلندمدت تأکید دارند. این روند، گام به گام و بر اساس پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تأمین مالی پیش خواهد رفت.
نگاهی به چالش‌ها: سایه‌های بلند بر یک رؤیای بزرگ
هرچند The Line آینده‌نگر و هیجان‌انگیز به نظر می‌رسد، اما با انتقادات و موانع بزرگی هم روبروست که باید به آن‌ها پرداخت:
- انتقادات حقوق بشری: یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها مربوط به جابه‌جایی اجباری قبایل بومی، به‌ویژه قبیله حویتات (Howeitat)، از سرزمین‌های اجدادی‌شان برای ساخت این پروژه است. گزارش‌هایی مبنی بر دستگیری، زندانی شدن، و حتی مرگ افرادی که در برابر این جابه‌جایی‌ها مقاومت کرده‌اند، منتشر شده است. این موضوع سایه‌ای جدی بر ادعاهای پروژه مبنی بر انسان‌محور بودن و ایجاد یک جامعه ایده‌آل افکنده و سوالاتی را درباره اخلاق و توسعه پایدار به وجود آورده است.
- هزینه‌های سرسام‌آور و پایداری مالی: ساخت The Line، با هزینه‌ای بین ۱۰۰ میلیارد تا ۱ تریلیون دلار، یکی از گران‌ترین پروژه‌های تاریخ بشر است. تأمین مالی و پایداری اقتصادی چنین طرحی در بلندمدت، به خصوص با توجه به نوسانات قیمت نفت و نیاز به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی عظیم، یک چالش بزرگ محسوب می‌شود. منتقدان معتقدند که بازگشت سرمایه چنین پروژه‌ای ممکن است بسیار دشوار باشد و ممکن است به یک “فیل سفید” تبدیل شود.
- تأثیرات زیست‌محیطی پیچیده: با وجود هدف “کربن صفر”، ابعاد عظیم دیوارهای آینه‌ای The Line و محل قرارگیری آن در مسیرهای مهاجرت پرندگان، نگرانی‌هایی را درباره تأثیرات اکولوژیکی آن بر حیات وحش و اکوسیستم منطقه ایجاد کرده است. بازتاب نور از این سازه می‌تواند حیات پرندگان را به خطر اندازد. همچنین، نیاز به انرژی فراوان برای خنک‌سازی و تهویه مطبوع شهر در محیط گرم و خشک بیابان، حتی اگر از منابع تجدیدپذیر تأمین شود، خود چالشی بزرگ در مدیریت انرژی پایدار است.
- انتقادات از ماهیت “مدینه‌ی فاضله“: برخی منتقدان، The Line را بیشتر یک پروژه تبلیغاتی و فانتزی برای جذب سرمایه‌گذاری و توجه بین‌المللی می‌دانند تا یک راه‌حل عملی و پایدار برای آینده شهرنشینی. آن‌ها معتقدند که زندگی در یک محیط کاملاً کنترل‌شده و برنامه‌ریزی‌شده، ممکن است با ماهیت آزاد و خودجوش زندگی انسانی سازگار نباشد و در درازمدت از نظر اجتماعی و روانشناختی پایدار نخواهد بود.
جمع بندی
پروژه The Line نمادی از جاه‌طلبی‌های بی‌حد و حصر و عزم عربستان سعودی برای تثبیت جایگاه خود به عنوان یک قدرت پیشرو در نوآوری و پایداری و هوشمند سازی در قرن بیست و یکم است. این شهر خطی، با وعده‌هایی برای زندگی بدون آلودگی، حمل و نقل کارآمد و کیفیت زندگی بالا، نگاه‌ها را به خود جلب کرده است.
این پروژه به خوبی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با رویکردی نوآورانه و با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، محدودیت‌های جغرافیایی را کنار زد و به سمت یک آینده‌ای پایدار حرکت کرد.
با این حال، تحقق کامل این چشم‌انداز، به موفقیت در غلبه بر چالش‌های عظیم مالی، فنی، اجتماعی و زیست‌محیطی بستگی دارد.
The Line نه تنها یک آزمایش مهندسی و شهرسازی، بلکه یک آزمایش اجتماعی و سیاسی در مقیاس جهانی است. اینکه آیا این “شهر خطی” به مدلی موفق برای آینده تبدیل خواهد شد یا خیر، تنها با گذشت زمان مشخص خواهد شد.
اما بی‌تردید، The Line تاریخ شهرسازی را برای همیشه تغییر خواهد داد و بحث‌های جدیدی را درباره ماهیت زندگی شهری در آینده به وجود خواهد آورد. این پروژه، چه به طور کامل محقق شود و چه با تغییراتی روبرو شود، الگویی برای تفکر خارج از چارچوب و جسارت در طراحی آینده خواهد بود.
